حوزه/رفتار ننگين يزيد درمجلس اسیران بهترين فرصت را برای حضرت زينب س به وجود آورد تا دودمان بنياميه را براي هميشه در تاريخ رسوا کند وصولت و قدرت توخالي و پوشالي خونخوار و ستمگر تاريخ اسلام را درهم بشکند و به همه زنان آزاده و بلکه مردان روزگار درس بدهد.
سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری حوزه به مناسبت ورود اسیران کربلا به شام ، خطبه آتشين حضرت زينب(س) که مردم را با جنايات دستگاه جبار بنياميه آشنا کرد وآثار آنهمه تبليغات وسيع معاويه و پس از او پسرش يزيد را بکلي از بين بردمنتشر می کند.
حضرت زينب عليها السلام درمجلس یزید درنگ را جايز ندانست و براي ايراد يک سخنراني کوبنده و مهم از جا برخاست و سخنراني ذيل را که طبرسي و ديگر محدثّان شيعه، فريد وجدي در دائرةالمعارف و صاحب کتاب بلاغات النساء و ديگر نويسندگان اهل سنت به اجمال و تفصيل و با مختصر اختلافي نقل کردهاند ايراد کرد.
[ستايش خداي را که پروردگار جهانيان است و درود خدا بر محمد و همه خاندانش. براستي که خداي سبحان درست فرموده که گويد: سرانجام کساني که عمل زشت انجام داده و کاربد کردهاند بدانجا ميانجامد که آيات خداي را دروغ ميشمارند و آنها را مسخره و استهزا ميکنند.
*چنین مپندارکه فضاي آسمان و زمين را بر ماتنگ کردهاي
اي يزيد!
آيا مي پنداري که اينک فضاي آسمان و زمين را بر ماتنگ کردهاي و ما را همانند اسيران به هر شهر و ديار سوق داده و کشاندهاي، مانزد خدا خوار و زبون هستيم و تو در پيشگاه خدا گرامي و عزيز هستي؟ و چيرهگيت برما بهخاطر مقامت در پيش خداست؟ و به همين جهت باد به دماغ انداخته اي و با غرور و نخوت به اطراف خود مينگري و از اينکه ميبيني دنيا بر وفق مراد و کام توست و کارها به دلخواه تو روبهراه و ملک و پادشاهي بر تو صاف و هموار شده است مسرور وشادماني! اندکي آهستهتر و آرامتر!مگر فراموش کردهاي که خداي عزوجل ميفرمايد: {وَلايَحْسَبَنّ الَّذينَ کَفَروُا اِنَّما نُمْلي لَهُمْ خَيْرٌ لاَِنْفُسِهِمْ اِنَّما نُمْلِي لَهُمْ لِيَزدادُوا اِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهينٌ(58)} آنانکه کافر شدند گمان نکنند مهلتي که به آنها دادهايم برايشان خوب است (و خير آنها را ميخواهيم). خير ، بلکه ما آنها را مهلت ميدهيم تا برگناه خود بيفزايند و عذابي خوار کننده در پيش دارند.
* آيا اين قانون عدل و انصاف است
اي پسر آزادشدگان
آيا اين قانون عدل و انصاف است که زنان و کنيزان خود را پشتپرده جايدهي ولي دختران رسولخدا را بهصورت اسيران بدينسوي و آنسوي کشاني؟ پرده حجاب ايشان را بدري و سرورويشان را بگشايي و دشمنان ، ايشان را از شهري بهشهري ببرند و افراد بيگانه و فرومايه چهره آنها را بنگرند؟ نه مردي براي سرپرستي آنها بهجاي گذاردهاي و نه حمايتکنندهاي دارند! آري چگونه ميتوان اميد عاطفه و دلسوزي داشت از کسي که جگر پاکان را بجود؟ و از دهان بيرون افکند؟ و گوشتش از خون شهيدان اسلام روييده شدهاست؟ و چگونه کسي که همواره با ديده بغض و کينه بهما نگاهميکند؟ از دشمني وعداوت نسبت به ما کوتاهي کند. و آنوقت با کمال گستاخي (اشعار پيروزي ميخواني) و بيباکانه و بدون آنکه عمل خود را گران بداني اجداد خود را بهيادميآوري و ميگويي: لَاَهلَّوُا وَ اسْتَهلُّوا فَرَحاً ثُمَّ قالُوا يا يَزيدُ لاَتُشَل و اين اشعار را درحالي ميخواني که چوب بر دندانهاي ابيعبداللَّه - سيد جوانان اهل بهشت - ميزني؟ وچرا چنين نگويي؟ تويي که با ريختن خون فرزندان پيغمبرصلي الله عليه وآله و ستارگان خاندان عبدالمطلب زخم دل را جريحهدار کردي و ريشه را سوزاندي؟ اکنون بزرگان خود را صدا ميزني و ميپنداري که آنها را ميخواني [و از آنها آفرين ميخواهي؟ ]غافل از اينکه خودت نيز بزودي بهآنها ملحق ميشوي و ميپيوندي، و آنوقت درآنجا آرزوميکني که ايکاش دستت خشک و زبانت لال شده بود و آنچه را گفتي نميگفتي و آنچه را کردي انجام نميدادي!
* نميتواني نام و نشان ما را محوکني
بار خدايا! داد ما را از اينان بستان، و انتقام ما را از اين ستمگران بگير، و خشم خود را بر کساني که خون ما را ريختند و ياران ما را کشتند فروريز!
اي يزيد!
به خدا سوگند (با اين جنايتها) تنهاپوست بدن خود را شکافتي و تنها گوشت خود را پارهپاره کردي، و بزودي بهنزد رسول خداصلي الله عليه وآله درآيي درحاليکه بارسنگين ريختن خون و هتک حرمت خاندان او و پارههاي تن او را بهگردن داري! در آن روزي که خداوند پيغمبر و فرزندان و خاندانش را کنار يکديگر جمعکند و پراکندگيشان را برطرف سازد و داد آنها را [از دشمنانشان] بازستاند و گمان مبر کساني که در راه خدا کشته شدهاند مردهاند بلکه آنان زندهاند و در پيشگاه پروردگارشان روزي ميخورند! و همين بساست که حاکم (و قاضي) خداست و دادخواه محمدصلي الله عليه وآله است، و جبرئيل پشتيبان است! اين را هم بدان آن کساني هم که مقدمات اين کار را براي تو فراهم ساختند و تو را برگردن مسلمانان سوارکردند به کيفر خود خواهند رسيد و بدانند که ستمگران را کيفري بد در پيش است و خواهند فهميد کداميک از شما بدبختتر و کدام سپاه ضعيفتر است. اگر مصيبتهاي روزگار کار مرا به اينجا کشانيده است که ناچار شدم تو را طرف سخن خود قرار بدهم و با چون تويي گفتوگو کنم، با اينحال بدان [وقعي براي تو قايل نيستم و] قدر و مقام تو را بسيار پست ميدانم و بسختي تو را سرزنش و نکوهش ميکنم و توبيخ بسيار! اما چه کنم [که با اينحال] چشمها گريان و سينهها [در فراق عزيزان] سوزان است [و بيتابي ما بدان خاطر است نه آنکه از تو ترسي در دل داشته باشيم]! آه! اين ماجرا چقدر شگفتانگيز است که حزب خدا بهدست حزب شيطان و آزادشدگان کشته ميشوند و دستهاي شما به خون ما آغشته ميشود و گوشتهاي ما از دهنهاي شما ميريزد. و آن بدنهاي پاک و پاکيزه را در آن بيابان سرکشي کنند، و کفتارها در خاک بغلطانند. و اگر تو کشتن و اسارت ما را امروز براي خود غنيمتي ميداني به همين زودي بايد غرامت سنگين اينکار را بپردازي، آن هنگاميکه چيزي جز همانچه بهدست خود پيش فرستادهاي نيابي و پروردگار سبحان به بندگان ستم نميکند! شکوه ما تنها به خداي تعالي است و بر او اعتماد داريم! [اي يزيد!] اکنون هر نقشه و توطئهاي داري درباره ما انجام ده و از هر کوششي در اينباره فرو گذار مکن، اما به خدا سوگند [هر چه کني ]نميتواني نام و نشان ما را محوکني، و سروش ما را بميراني و به حد ما نتواني رسيد و ننگ اين اعمال ننگين و ستمها را نتواني شست. و بدانکه راي و تدبيرت سست و روزگارت اندک و انگشتشمار و جمعيتت روبه پراکندگي است و در آنروز که منادي خدا فرياد زند: أَلالَعْنَةُ اللَّهِ عَلَيالظّالِمينَ ؛ [همانا لعنت خدا برستمکاران!] با اينهمه من خدايرا ستايش ميکنم که آغاز زندگي ما را سعادت و آمرزش و پايان آنرا شهادت و رحمت قرار داد. از خداي تعالي ميخواهيم که پاداش نيک خود را بر شهيدان ما کامل کند، که براستي او بهترين دوست و مهربان است، و هم او ما را کافي است که بهترين مدافع و وکيل است .
*زلزله درکاخ یزید
کساني که با ادبيات عرب سروکار داشته باشند ميدانند که استعارات، کنايات، فصاحت و بلاغت و در عين حال شجاعت در ايراد اين خطابه به حدّي است که نميتوان خصوصيات آن را در الفاظ فارسي ترجمه کرد. چنانچه گفتيم بانوي شجاع کربلا با تمام محدوديّتها و فشارهاي ناشي از آن همه مصيبت و صدمات جسمي و روحي، در اين سخنراني نسبتاً کوتاه همه چيز را گفته و به گونهاي حساب شده و جامع سخنرانده و راه هرگونه عذر و بهانه را بر دشمن خونخوار و ضدّ انسان خود بسته و خلاصه ازاين فرصت کوتاه و حسّاس، حدّاکثر استفاده را براي محکوم ساختن و کوبيدن جبّار و ياغي زمان خود کرده است. تا آنجا که در دستگاه سلطنت پسر معاويه زلزلهاي انداخت و او را ناچار کرد تا به نحوي براي اين تنديها و افشاگريهاي دختر علي عليه السلام توجيهي بتراشد، و افکار حاضران را از تدبّر در سخنان زينب و آثار آن به سوي ديگري متوجه سازد.
* پاسخ گویی یزید به همه حقگوييهاي زينب(س)
از همين روست که ميگويند يزيد پاسخ همه حقگوييهاي زينب را با يک شعرداد و گفت: يا صَيْحَةً تُحْمَدُ مِنْ صَوائِحِ ما اَهْوَنَ المَوْتَ عَلَي النَّوائِحِ فريادي است شايسته که از حلقوم فريادگري بيرون آيد و تحمل مرگ بر زنان نوحهگر آسان نيست! وي با خواندن اين شعر ميخواست بهحاضران مجلس بفهماند که سخنان تند، سرزنشها، افشاگريها و اهانتها ناشي، از احساسات قلبي و تأثرات دروني اين زن است و روي حساب و اساسي نيست اما: زينب کار خود را کرده و رسالت سنگين و پرمخاطره خود را بهانجام رسانيده و آبروي يزيد و خاندان کثيف بنياميه را برده و پرده از روي جناياتشان برداشته بود به گونهاي که ديگر با خواندن اين شعر و امثال آن جبران نميشد.
* پيشنهاد يزيد به امام زينالعابدين و بانوان
طولي نکشيد که يزيد ناچار شد تا از جناياتش اظهار ندامت و پشيماني کند و گناه را به گردن پسر بياصل و نسب زياد بيندازد و خود را در قتل سیدالشهداءعليه السلام بيگناه جلوه دهد و بهدنبال آن درصدد دلجويي و نوازش خاندان پيغمبر برآمد و از آن مصيبتها و اهانتها عذرخواهي کند تا بدينوسيله احساسات مردم مسلمان شام که سخت برضدّ او تحريک شده بود و بيم يک انفجار و انقلاب از اين ناحيه ميرفت را آرام کند از اينرو مينويسند: يزيد،امام زينالعابدين و بانوان را خواست و پس از عذرخواهي و اظهار ندامت و پشيماني وقايع اخير و انداختن مسؤوليّت اين حوادث به گردن پسر زياد و ديگران، به آنها پيشنهاد کرد که هماکنون ميتوانيد با کمال عزت و احترام در شام بمانيد و يا بهشهر و موطن اصلي خود مدينه بازگرديد. خاندان پيغمبر که ميدانستند اين پيشنهاد يزيد جز از روي ناچاري و ترس از عکسالعمل مردم شام صورت نگرفته است و هدفي جز عوامفريبي ندارد بازهم از اين فرصت کوتاه به دست آمده بهرهبرداري بيشتر کردند، و در جهت کامل کردن رسالت تاريخي خويش به او گفتند: نخست ما را آزاد بگذار تا براي کشتگان خود عزاداري کنيم، چون از روز شهادت عزيزنمان، نگذاشتهاند براي آنها گريه کنيم و اشک بريزيم. و طبق نقلي وقتي يزيد پيشنهاد مزبور را کرد حضرت زينالعابدين عليه السلام فرمود: من بايد در اين مورد با عمهام زينب مشورت کنم چون سرپرست يتيمان و غمگسار اسيران اوست.
چون با زينب در اين باره مذاکره کرد حضرت زينب اين پيشنهاد را داد. به هر صورت بانوي شجاع و قهرمان ما در تشکيل چنين مجلسي که بطور وضوح بهرسوايي بيشتر يزيد و بنياميه منجر ميشد و تکميلکننده مجلسها و تبليغات و سخنرانيهاي پيشين بود، نقش اصلي و اساسي داشته است که از ديد اهل تاريخ و آگاهان پوشيده و مخفي نيست. همچنين يزيد بخوبي ميدانست که تشکيل چنين مجلسي به زيان او و سلطنت او تمام ميشود، اما چون خودش قول داده بود که با هر خواسته آنها موافقت کند، به ناچار خانه وسيعي در اختيار اهلبيت پيغمبر گذاشت و مراسم عزاداري امام عليه السلام در کنار قصر يزيد برپا شد.
* حضرت زينب عليها السلام مرثيه خوان مجلس
مرثيه خوان مجلس نيز بيشتر همان بانوي بزرگوار يعني حضرت زينب عليها السلام بود. از جمله مرثيههاي منظوم آن مخدّره در مجلس مزبور اين است: اَما شَجاکَ يا سَکَن قَتْلَ الحُسَينِ وَ الحَسَن ظَمآنَ مِنْ طُولِ الحَزَن وَ کُلُّ وَغْدٍ ناهِلُ يَقُولُ يا قَومِ اَبي عَلِيٌّ البَرُّ الوَصّي وَ فاطِمٌ اُمّي اَلّتي لَهَا التُّقَي وَ النائِلُ مَنّوُاعَلَي ابنِ المُصْطَفي بِشَرْبَةٍ يُحْييبِها اَطفالُنا مِنَ الظَّما حَيْثُ الفُراتُ سائِلُ باري با تشکيل مجلس مزبور غُلغلهاي در شام برپا شد و زنان هاشمي و ديگران دسته دسته و گروه گروه براي عرض تسليت به زينب و بازماندگان ديگر امام عليه السلام به خانه مزبور ميآمدند و دختر اميرالمؤمنين عليه السلام نيز جزئيات شهادت امام عليه السلام و مصايب ديگر وارد شده بر آنها را در قالب نثر و نظم براي زنان شامي تشريح ميکرد. اين برنامه بنابر نقلي هفت روز ادامه داشت و يزيد ناچار شد به عناوين مختلف از ادامه آن وضع جلوگيري کند، چنان که برخي گفتهاند وسايل حرکت خاندان عصمت را به مدينه فراهم کرد و به گفته برخي خود آنها رفتن به مدينه را برماندن در شام ترجيح دادند و يزيد نيز که منتظر چنين فرصتي بود آنان را بسرعت به مدينه فرستاد.
*متن عربی خطبه حضرت زینب(س)
متن از کتاب نفس المهموم ميآوريم: اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبّ العالَمين وصَلّي اللَّهُ عَلي رَسولِه وَ آله اَجمَعين صَدَق اللَّهُ سُبحانه کذلک يقول: (ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذينَ اَساؤا السُؤاي اَنْ کَذَّبوُا بآياتِاللَّهِ وَ کانُوا بِها يَسْتَهْزِئونَ) اَظنَنتَ يا يَزيدُ! حَيْثُ اَخَذْتَ عَلَيْنا اَقْطارَ الاَرْضِ وَ آفاقَ السَّماءِ فَاَصْبَحْنا نُساقُ کَما تُساقُ الاُساري اَنَّ بِنا عَلَياللَّهِ هَواناً وَ بِکَ عَلَيهِ کَرامَةْ؟ وَ اَنَّ ذلِکَ لِعَظَمِ خَطَرِکَ عِنْدَه؟ فَشَمَخْتَ بِاَنْفِکَ وَ نَظَرْتَ في عِطْفِکَ جذلانَ مَسْرُوراً حيثُ رَأَيْتَ الدُّنيا لَکَ مُسْتَوثَقةً وَ الاُمُورَ مُتَّسقةً وَ حينَ صَفالکَ مُلکُناو سُلْطانُنا فَمَهْلاً مَهْلاً اَنْسِيْتَ قَولَ اللَّهِ عَزِّوَجَلَّ: (وَ لاَيَحسبنَّ الّذينَ کَفَرُوا اَنّما نُمْلي لَهُم خَيْرٌ لاَنْفُسِهِم اِنِّما نُمْلِي لَهُمْ لَيَزْدادُوا اِثْماً وَ لَهُمْ عَذاَبٌ مُهينٌ)! اَمِن العَدلِ يا ابنَ الطُلقاءِ! تَخْديرُکَ حرائِرَکَ وَ اِمائَکَ وَ سَوقُکَ بَناتَ رَسُولِاللَّهِ سَبايَا قَدْ هَتَکْتَ سُتورَهُنَّ وَ اَبْدَيْتَ وُجُوهَهُنَّ تَحْدُوبِهِنَّ الأَعْداءُ مِنْ بَلَدٍ اِلي بَلَدٍ وَ يَسْتَشْرِفُهُنَّ اَهْلُ الْمناهِلِ وَ المَناقِلِ وَ يَتَصَفَّحُ وُجوهَهُنَّ الْقَرِيبُ وَ الْبَعيدُ وَ الدَنيُّ وَ الشَّريفُ، لَيْسَ مَعَهُنَّ مِن رِجالِهِنَّ وَليٌّ وَ لامِنْ حُماتِهِنَّ حَمِيٌّ وَ کَيْفَ تُرتجي مُراقَبَةُ مَنْ لَفَظَ فُوه اَکْبادَ الاَزکياءِو نَبَتَ لَحْمُهُ مِن دِماءِ الشُهَداءِ؟ وَ کَيْفَ يُسْتَبْطَأُ في بُغْضِنَا اَهْلَ الْبَيْتِ مَنْ نَظَر اِلَيْنا بِالْشَنَفِ وَ الشَّنآن وَ الْاِحَنِ وَ الْاَضْغان؟ ثُمَّ تَقُولُ غَيْرَ مُتَأَثِّم وَ لا مُسْتَعْظِمِ: لاَهَلّوا وَ اسْتَهَلَّوُا فَرَحاً ثُمِّ قالوُا يا يَزيدُ لاتُشَلْ؟ مُنْتَحِياً عَلي ثَنايا اَبي عَبْدِاللَّهِ سَيّدِ شِبابِ اَهْلِ الجَّنَةِ تَنکُتُها بِمِخْصَرَتِکَ. وَ کَيْفَ لاتَقُولُ ذلِکَ؟ وَ قَدْ نَکأَتِ الْقُرْحَةُ وَ اسْتَاْصَلَت الشَّأفَةُ بِاِراَقتِکَ لِدِماءِ ذُرّيَة مُحمَّدٍصلي الله عليه وآله وَ نُجومِ الْاَرْضِ مِنْ آلِ عَبدالمُطَّلِبِ وَ تَهْتِفُ بِأشياخِکَ زَعَمْتَ اَنّکَ تُنادِيهم فَلِتِردَنَّ وَشِيکاً مورِدَهُمُ وَ لَتَودِّنَ اَنَکَ شَلَلْتَ وَ بکمتَ وَ لَمْ تَکُنْ قُلْتَ ما قُلْتَ وَ فَعْلَت ما فَعَلْتَ. اَللّهُمَ خُذْ لَنا بِحَقِّنا وَ انْتَقِم مِمَّنْ ظَلَمنَا وَ اَحْلِل غَضَبکَ بِمَن سَفکَ دِماءَنا وَ قَتَل حُماتَنَ . فَواللَّهِ مافَريْتَ اِلاّجِلْدَکَ، وَ لاَحَززتَ اِلاّ لَحْمَکَ، وَ لَتَردَنَّ عَلي رَسُولِاللَّهِصلي الله عليه وآله بِما تَحَمَّلْتَ مِنْ سَفْکِ دِماء ذُرِّيَتِهِ، وَ انْتَهَکْتَ مِنْ حُرْمَتِهِ في عِتْرَتِهِ وَ لُحْمَتهِ حَيْثُ يَجْمَعُ اللَّهُ شَمْلَهُم وَيَلُمَّ شَعثَهُم وَ يَأخُذُ بِحَقِّهِمِ (وَ لاتَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ اَمْواتاً بَلْ اَحْياءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ) وَ حَسْبُکَ بِاللَّهِ حاکِماً وَ بِمُحَمَّدٍصلي الله عليه وآله خَصيماً وَ بِجبْرَئيل ظهيراً. وَ سَيَعْلَمُ مَنْ سَوَّلَ لَکَ و مَکنکَ رِقابَ الْمُسْلِمينَ بِئْسَ لِلظّالِمينَ بَدَلاً وَاَيُّکُمْ شَرٌّ مَکاناً وَ اَضعَفُ جُنْداً وَ لَئِنْ جَرَّتْ عَلَّي اَلدِّواهِي مُخاطَبَتکَ اِنّي لَاَسْتَصْغِرُ قَدْرَکَ وَ اَسْتَعْظِمُ تَقْريعَکَ وَ اَسْتَکْثِرُ تَوْبيخَکَ لکِنَّ الْعُيونَ عَبْري وَ الصُدّوُرَ حرَّي، اَلافالعَجَبُ کُلُّ العَجَبِ لِقَتْلِ حِزْبِ اللَّهِ النّجُبَاء بِحِزْبِ الشّيْطانِ الطُّلَقاءِ فَهذهِ الْاَيدي تَنْطِفُ مِنْ دِمائِنا وَ الْاَفْواهُ تَتَحلَّبُ مِنْ لحُومِنا، وَ تِلکَ الْجُثَثُ الطَّواهِرُ الزَّواکِي تَنْتابُها اَلْعَواسِلُ وَ تَعْفِرُها اُمَّهاتُ الْفَراعِلْ. وَ لَئِن اتَّخذتَنا مَغْنَماً لَتَجِدَنا وَشِيکاً مَغْرَماً، حِيْنَ لاتَجِدُ اِلاّ ماقَدَّمَت يَداکَ (وَ مارَبُّکَ بظَلاّمٍ لِلعَبيد) فَالِي اللَّهِ الْمُشْتَکي وَ عَلَيهِ المُعَوّلَ، فَکِدْکيدَکَ، واسَع سعيَکَ، وَ ناصِبْ جُهْدَکَ، فَواللَّهِ لاتَمْحُو ذِکْرنَا، وَ لاتُميتُ وَحْينَا، وَ لاتُدْرِکُ اَمَدنا، وَ لاتَرْحِضُ عَنْکَ عارَها، وَ هل رَأيُکَ اِلاّ فَنَدٌ، وَ ايَّامُکَ اِلاّعَدَدٌ، وَ جَمْعُکَ اِلاّبَدَدٌ يومَ يُنادِي الْمُنادِي اَلالَعْنَةُ اللَّهِ عَلَي الْظالِمينَ، فَالْحَمْدُ للَّهِِ رَبِّ الْعالَمينَ اَلَّذي خَتَم لِاَوَّلِنا بِالسَّعادَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ لآخِرِنا بِالشَّهادَةِ وَ الرَّحْمَةِ، وَ نَسألُ اللَّهَ اَنْ يُکَمِّلَ لَهُمُ الثَّوابَ وَ يُوجِبَ لَهُم الْمَزيدَ وَ يَحْسُنَ عَلَينا الْخِلافَةَ اِنَّهُ رَحيمٌ وَدُودٌ حسبُنااللَّهُ وَ نِعمَ الوَکيلُ.
منبع :زینب عقیله بنی هاشم (سید هاشم رسولی محلاتی)